në rast se rrezikohet jeta e të burgosurit, ai transferohet për mjekim në qendrën spitalore të burgjeve ose në institucionet e kujdesit shëndetësor rajonal;

• i paraburgosuri apo i dënuari ka të drejtë të kryejë vizita mjekësore nga një mjek dhe/ose në një spital të zgjedhur prej të burgosurve;
  • vërejmë se kjo e drejtë nuk zbatohet për të burgosurit e vendosur në regjimin e posaçëm në burgun e sigurisë së lartë, me përjashtim të rasteve kur shërbimi i kërkuar nuk ofrohet nga shërbimi i kujdesit shëndetësor në institucionin e ekzekutimit të vendimeve penale dhe qendra spitalore e burgjeve;
• i parabugosuri apo i që dyshohet ose ka sëmundje ngjitëse, izolohet menjëherë në mjedise të posaçme dhe trajtohet sipas standardeve të njëjta me personat e të njëjtës kategori jashtë institucionit;
• shërbimi shëndetësor i përgjigjet çdo kërkese të të paraburgosurve dhe të dënuarve, që lidhet me shëndetin e tyre; gjithashtu, në mënyre periodike ushtron kryesisht kontrolle mjekësore për të parë gjendjen e përgjithshme (veçanërisht gjendjen psiqike) të të paraburgosurve e të dënuarve;
• Trajtimi shëndetësor i të burgosurve përfshin kontroll të plotë për të përcaktuar nevojat e kujdesit shëndetësor parësor duke përfshirë, por pa u kufizuar në kontrollet për:
  • sëmundjet seksualisht të transmetueshme;
  • sëmundjet e lindura të gjakut;
  • kujdesin shëndetësor mendor;
  • çrregullimet posttraumatike;
  • rrezikun e vetëvrasjes ose të vetëdëmtimit;
  • historinë e shëndetit riprodhues;
  • praninë e varësisë të drogës;
  • abuzimin seksual dhe format e tjera të dhunës, që mund të ketë pësuar përpara pranimit në institucion.

Shërbimet e kujdesit shëndetësor sigurojnë:[i]

1. parandalimin, diagnostikimin dhe mjekimin e sëmundjeve;
2. furnizimin me barna dhe pajisje mjekësore në rastet e emergjencës shëndetësore kur ato nuk mbulohen nga sigurimi i detyrueshëm i kujdesit shëndetësor;
3. profilaksinë për sëmundjet, duke bërë kujdes të veçantë për sëmundjet infektive dhe ato ngjitëse;
4. sigurimin e higjienës së mjedisit dhe edukimin sanitar të paraburgosurve dhe të dënuarve.

Rregullorja e Përgjithshme e Burgjeve parashikon rregulla të posaçme për trajtimin e të dënuarve apo të paraburgosurve që shfaqin shenja të përdorimit të drogës, substancave psikotrope ose alkoolit, apo shenja të stresit, të cilët trajtohen sipas programeve shëndetësore dhe sociale që zbatohen në shoqërinë jashtë institucionit.[ii] [iii]

Trajtimi i personave në institucionet mjekësore të posaçme është i njëjtë me trajtimin e pacientëve të tjerë me çrregullime të shëndetit mendor.

1. seksione të kujdesit të veçantë, brenda institucioneve të ekzekutimit të vendimeve penal;
   • të dënuarit dhe te paraburgosurit që gjenden në institucionet e ekzekutimit të vendimeve penale dhe që vuajnë nga çrregullime të shëndetit mendor, gëzojnë të drejtën për trajtim të veçantë shëndetësor pranë këtyre institucioneve ose në Qendrën Spitalore të Burgjeve;
   • trajtimi dhe përkujdesja për shendetin mendor, ofrohet në mënyrë jodiskriminuese dhe sipas standardeve shëndetësore që zbatohen edhe për kategoritë e tjera të personave me çrregullime të shëndetit mendor.

Të paraburgosurit dhe të burgosurit me çrregullime të shëndetit mendor, sipas ligjit “Për të Drejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me Burgim dhe të Paraburgosurve”[i] trajtohen në përputhje me parashikimet e legjislacionit në fuqi për shëndetin mendor. Në këtë mëyrë, të drejtat që gëzojnë personat me çrregullime të shëndetit mendor janë:

• e drejta për trajtim të barabartë, pa diskriminim, duke respektuar integritetin fizik dhe dinjitetin njerëzor;
• të drejtat, liritë dhe interesat e ligjshëm kushtetues;
• të drejtën të marrin shërbim shëndetësor të arritshëm dhe efikas në kushte të barabarta si të gjithë pacientët e tjerë;
• të drejtën për trajtim dhe mbrojtje, bazuar në respekt të individualitetit dhe dinjitetit të tyre;
• të drejtën për të pranuar ose jo ndërhyrjen e propozuar diagnostike e terapeutike, përveç rasteve të tjera të parashikuara në ligj;
• të drejtën për të marrë informacionin e duhur për të drejtat e tyre, si dhe për të qenë pjesë e hartimit të planit individual të trajtimit;
• të drejtën për të kërkuar shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga gabimi në trajtim ose keqtrajtimet e mundshme;
• të drejtën për të kërkuar rishqyrtimin e shtrimit apo mjekimit të detyruar;
• të drejtën për konfidencialitet mbi të dhënat, për shkak të gjendjes së tyre shëndetësore;
• të drejtën për të mos u detyruar forcërisht të ekzaminohen nga pikëpamja mjekësore, me qëllim përcaktimin e një çrregullimi të shëndetit mendor të mundshëm, me përjashtim të rasteve dhe sipas procedurës së përshkruar në ligj;
• të drejtën për t’u siguruar kushtet e përshtatshme jetësore, higjienike, të shqyerjes dhe sigurisë;
• të drejtën për t’u ankuar për ofrimin e shërbimeve të shëndetit mendor.

• për rastet e kërkesave/nevojës për trajtim të specializur të të burgosurit në institucione të specializuara ose në spitale civile: refuzimi i autoriteteve për të lejuar dhënien e ndihmës së pavarur mjekësore të specializuar për një të burgosur që vuan nga një gjendje e rëndë mjekësore sipas kërkesës së tij, është një element që mund të vlersohet si papajtueshmëri e Shtetit me Nenin 3 të KEDNJ;[ii]
• në kontekstin e kujdesit shëndetësor në burg, Gjykata i kushton gjithashtu një rëndësi të veçantë mbrojtjes së të dhënave mjekësore të të burgosurve:
  • mbrojtja e të dhënave personale, jo më pak e të dhënave mjekësore, ka rëndësi themelore për gëzimin nga një person i të drejtës së tij/saj për respektimin e jetës private dhe familjare siç garantohet nga neni 8 i Konventës.
  • respektimi i konfidencialitetit të të dhënave shëndetësore është një parim themelor në sistemet ligjore të të gjitha Palëve Kontraktuese të Konventës. Është e rëndësishme jo vetëm të respektohet ndjenja e privatësisë së një pacienti, por edhe të ruhet besimi i tij/saj në profesionin e mjekut dhe në shërbimet shëndetësore në përgjithësi. Pa një mbrojtje të tillë, ata që kanë nevojë për ndihmë mjekësore mund të parandalohen nga zbulimi i informacionit të një natyre personale dhe intime që mund të jetë e nevojshme për të marrë një trajtim të duhur dhe, madje, nga kërkimi i një ndihme të tillë, duke rrezikuar kështu shëndetin e tyre.

Referenca

[1] KEDNJ është shkurtimi i përdorur në këtë tekst për Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut. Tekstin në gjuhën shqipe të KEDNJ mund ta gjeni në linkun vijues:

https://www.echr.coe.int/documents/convention_sqi.pdf.

https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Prisoners_rights_ENG.pdf.

[1] Kodi i Procedurës Penale (Ligj Nr. 7905, datë 21.3.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar), aksesuar në:

https://qbz.gov.al/previeë/b4819f4d-c246-49b3-87a9-2e6c8512c975.

[1] Kodi i Procedurës Penale, nenet 34/b(1)(ç) dhe 46.

[1] Bëhet fjalë për Ligjin Nr. 81/2020 “Për të Drejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me Burgim dhe të Paraburgosurve”. Tekstin e plotë mund ta gjeni në linkun vijues:

https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/20200702104324ligj%20nr.%2081,%20dt%2025.6.2020.pdf.

[1] Rregullorja e Përgjithshme e Burgjeve mund të aksesohet në faqen e internetit të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve në linkun vijues:

http://www.dpbsh.gov.al/newweb/?fq=brenda&m=shfaqart&gj=gj1&aid=516.

[1] Për më tepër shih: Ligji Nr. 81/2020, neni 41; Rregullorja e Përgjithshme e Burgjeve, nenet 102-103.

[1] Po aty.

[1] Për më tepër shih: Rregullorja e Përgjithshme e Burgjeve, neni 104.

[1] Raporte të ndryshme ndërkombëtare janë shprehur mbi trajtimin mjekësor të ofruar në institucionet e vuajtje së dënimve penale:

• Raporti i Departametit Amerikan të Shtetit i vitit 2019 për të drejtat e njeriut për Shqipërinë shprehet se problemet serioze që hasen në kushtet e burgimit dhe paraburgimit lidhen me kushtet e këqia fizike dhe mungesa e trajtimit mjekësor, sidomos për kushte të shëndetit mendor, si dhe mjediset e mbipopulluara dhe korrupsioni. (…) Zyra e Avokatit të Popullit dhe organizatat joqeveritare raportuan se autoritetet i mbanin të burgosurit me paaftësi mendore në burgjet e zakonshme, ku aksesi në kujdes shëndetësor ishte tërësisht i pamjaftueshëm [Raporti 2019 i Departamentit të Shtetit “Raporti mbi të Drejtat e Njeriut 2019 – Shqipëria”, fq.3, aksesuar në: https://al.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/140/2019-Albanian-HRR.pdf];
• Raporti i Komisionit Evropian i vitit 2020 për Shqipërinë shprehet, ndër të tjera, se në përgjigje të rekomandimeve të bëra nga KPT (Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës dhe të Trajtimit ose Dënimit Çnjerëzor dhe Poshtërues) dhe Komisioni Evropian, qeveria ka filluar përgatitjen e planeve për krijimin e një instituti të veçantë për trajtimin e personave me sëmundje mendore në burg dhe ka rinovuar ambientet në burgun e Lezhës për të shërbyer si një institucion ndërmjetësues. për të trajtuar njerëzit me trajtim të detyrueshëm mjekësor në burgje [Raporti i Komisionit Europian 2020 për Shqipërinë, aksesuar në https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/albania_report_2020.pdf];
• Komiteti Europian për Parandalimin e Torturës dhe të Trajtimit ose Dënimit Çnjerëzor dhe Poshtërues (KPT) në raportin e 3-të të përgjithshëm të tij shprehet gjithashtu se një nivel i papërshtatshëm i kujdesit shëndetësor mund të çojë drejt trajtimit poshtërues dhe çnjerëzor për të bugosurit apo paraburgourit, prandaj shërbimi shëndetësor në burg duhet të paktën të mund të ofrojë konsultime të rregullta ambulatore dhe trajtim urgjence (natyrisht, përveç këtyre mund të ketë shpesh një njësi të tipit spital me shtretër); (…) edhe shërbimet e një dentisti të kualifikuar duhet të jenë në dispozicion për çdo të burgosur [Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës dhe Trajtimit Çnjerëzor ose Degradues ose Ndëshkimit (CPT), Shërbimet e Kujdesit Shëndetësor në Burgje, Pjesë nga raporti i 3-të i Përgjithshëm, publikuar në vitin 1993, pikat 30 dhe 35, aksesuar në https://rm.coe.int/16806ce91b].

[1] Bëhet fjalë për Rekomandimin Rec (2006) 2 të Këshillit të Ministrave për Vendet Anëtare mbi Rregullat Evropiane të Burgjeve. Në gjuhën shqipe mund ta gjeni në linkun vijues: https://Search.Coe.Int/Cm/Pages/Result_Details.Aspx?Objectid=09000016805d8d25.

[1] Për më tepër shih: Rregullat Evropiane të Burgjeve, pikat 39-48.2.

[1] Kodi i Procedurës Penale (Ligj Nr. 7905, datë 21.3.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar), aksesuar në:

https://qbz.gov.al/preview/b4819f4d-c246-49b3-87a9-2e6c8512c975.

[1] Kodi i Procedurës Penale, neni 239.

[1] Bëhet fjalë për ligjin Nr. 44/2012 “Për Shëndetin Mendor” (ndryshuar me ligjin nr. 61/2013, datë 14.2.2013; nr. 20/2021, datë 15.2.2021), aksesuar në:

https://qbz.gov.al/eli/ligj/2012/04/19/44/f6bc6052-b199-440d-9dcc-0117426b54bc;q=mendor.

[1] Për më tepër shih: ligji Nr. 44/2012 “Për Shëndetin Mendor”, i ndryshuar, nenet 28-29.

[1] Bëhet fjalë për Ligjin Nr. 81/2020 “Për të Drejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me Burgim dhe të Paraburgosurve”. Tekstin e plotë mund ta gjeni në linkun vijues:

https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/20200702104324ligj%20nr.%2081,%20dt%2025.6.2020.pdf.

[1] Bëhet fjalë për Rekomandimin Rec (2006) 2 të Këshillit të Ministrave për Vendet Anëtare mbi Rregullat Evropiane të Burgjeve. Në gjuhën shqipe mund ta gjeni në linkun vijues: https://Search.Coe.Int/Cm/Pages/Result_Details.Aspx?Objectid=09000016805d8d25.

[1] Për më tepër shih: Rregullat Evropiane të Burgjeve, pikat 47.1-47.2.

https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Prisoners_rights_ENG.pdf.

[1] Marrë po aty: (…) Neni 3 i Konventës nuk mund të interpretohet sikur përcakton një detyrim të përgjithshëm për të liruar një të paraburgosur apo të dënuar për arsye shëndetësore ose për ta transferuar atë në një spital publik, edhe nëse vuan nga një sëmundje që është veçanërisht e vështirë për t’u trajtuar. Sidoqoftë, kjo dispozitë kërkon që Shteti të sigurojë që të para/burgosurit të mbahen në kushte që janë në përputhje me respektimin e dinjitetit njerëzor, që mënyra e ekzekutimit të masës mos t’i ushtrojë atyre ankth ose vështirësi të një intensiteti që tejkalon nivelin e vuajtjeve të natyrshme në para/burgim dhe që, duke pasur parasysh kërkesat praktike të burgimit, shëndeti dhe mirëqenia e tyre janë siguruar në mënyrë adekuate. Kështu, për shembull, në Serifis v. Greqisë, Gjykata gjeti se megjithë seriozitetin e sëmundjes nga e cila vuante aplikanti (paralizë dhe sklerozë të shumëfishtë), autoritetet kishin zvarritur dhënien e ndihmës së nevojshme gjatë ndalimit të tij që do të korrespondonte me nevojat e tij reale, të cilat i kishin shkaktuar ankth ose vështirësi me një intensitet që tejkalon nivelin e pashmangshëm të vuajtjeve të natyrshme në paraburgim në kundërshtim me nenin 3 të Konventës. Në mënyrë të ngjashme, në Holomiov v. Moldova, 2006, Gjykata theksoi se çështja kryesore për vlerësimin e saj nuk ishte mungesa e kujdesit mjekësor në përgjithësi, por më tepër mungesa e kujdesit mjekësor të përshtatshëm për gjendjen e veçantë të kërkuesit. Në çështjen në fjalë, Gjykata vërejti në veçanti se, ndërsa vuante nga sëmundje serioze të veshkave që sjellin rreziqe serioze për shëndetin e tij, ankuesi ishte ndaluar për gati katër vjet pa kujdes të duhur mjekësor. Prandaj, ajo vërejti se vuajtjet e kërkuesit përbëjnë trajtim çnjerëzor dhe degradues në kuptim të nenit 3 të Konventës.